Regeneratief bouwen – hoe je ruimtes kunt creëren die actief bijdragen aan het herstel van ecosystemen

De kern van regeneratief bouwen is het begrip van de natuurlijke omgeving en van een omgeving die wordt gecreëerd als één interactief ecosysteem. Door inspiratie te putten uit de natuur en haar vermogen om zich aan te passen worden gebouwen ontworpen die op natuurlijke wijze opgaan in hun omgeving, zodat deze wordt ondersteund in haar ontwikkeling.

Beginselen van regeneratief bouwen

Regeneratief ontwerpen brengt het idee van duurzaam bouwen een stapje verder. Naast recycling, reductie en hergebruik moeten ook renovatie, herbestemmingen aanvulling in aanmerking worden genomen. Het is niet langer een kwestie van geen kwaad doen maar om het onrecht dat we de natuur hebben aangedaan Recht te zetten.

"Het gaat erom bewust te ontwerpen om bij te dragen aan de ontwikkeling van de omgeving" – aldus Emmanuel Gregoire, Managing Director bij Aluprof Belgium NV.

Bruno Duarte Dias van de Universiteit van Lissabon, die zich bezighoudt met regeneratief bouwen, benadrukt drie fundamentele aspecten van deze benadering in zijn paper „Regenerative development – building evolutive capacity for healthy living systems”. Dit zijn:

• ontwerpen met inzicht in de omgeving waar een gebouw is gesitueerd,
• de noodzaak van ontwerpen op basis van een regeneratief bouwkader,
• de co-evolutie van mens en natuur.

Begrijpen van de locatie van een gebouw

In dit verband dienen ontwerpers inzicht te verwerven in de rol van de natuurlijke omgeving. Een gebouwden in de ruimte betekent rekening houden met de kenmerken van die ruimte, of het nu gaat om het milieu of om de culturele omgeving.

Eén van de particuliere woningprojecten waarbij Aluprof-producten zijn gebruikt (waaronder de half-gestructureerde aluminium stijl-regel gevel MB-SR50N EFEKT) is Circle Wood House. Dit project laat perfect zien hoe een gebouw kan worden geïntegreerd in de omringende natuur. Het huis past perfect in de omliggende ruimte door de kleur, de gebruikte materialen en de vorm. En architect Przemek Olczyk van Mobius Architekci heeft ervoor gezorgd dat elk detail is ontworpen met respect voor de omgeving.

Kader voor regeneratief ontwerp

Het ontbreken van strikte regels zoals bij de certificering van groene gebouwen kan worden gezien als een beperking maar zorgt er tegelijkertijd voor dat regeneratief ontwerpen voortdurend evolueert en nieuwe normen toevoegt aan het concept. Regeneratief ontwerpen moet gebaseerd zijn op een dialoog tussen alle belanghebbenden, met inbegrip van de natuur.

Een voorbeeld van een dergelijke dialoog is Habitat Royale in Amsterdam. Voorlopig is het nog maar een concept maar het betreft een woongebouw in Amsterdam dat is geoptimaliseerd op het gebied van energie, daglicht en ecologie. De speciaal ontworpen gevel is bedoeld om verschillende micro-leefomgevingen voor flora en fauna te creëren. Aangenomen wordt dat het project zal zorgen voor een grotere biodiversiteit.

Kaders voor regeneratief ontwerpen zijn nog niet zo grondig ontwikkeld als certificeringsmethoden voor groene gebouwen (bv. LEED, BREEAM). Daarom is het nog steeds gebruikelijk om bij het ontwerpen van gebouwen in harmonie met de natuur te verwijzen naar reeds ontwikkelde normen.

Aluminium ramen en deuren van Aluprof van het MB-104 Passive-systeem zijn een goed voorbeeld van het gebruik van technologie die ten dienste staat van de ecologie. Door hun uitstekende thermische isolatiewaarden, gecertificeerd door het Passive House Institute Darmstadt, worden ze gebruikt in allerlei gebouwen met de BREEAM-, LEED- of Cradle-to-Cradle-onderscheiding.

Co-evolutie van mens en natuur

Elk gebouw moet mee evolueren met zijn veranderende omgeving. Het gaat er niet alleen om dat het gebouw „de natuur niet verstoort”, maar dat het een katalysator is voor positieve veranderingen in de omgeving. De vorm, constructie of functie moet de ontwikkeling van de natuurlijke omgeving ondersteunen.

Dit kan op allerlei manieren – voorbeelden zijn de groene daken die in Singapore worden toegepast om regenwater te zuiveren of het Eden Project in Cornwall (Engeland), een botanische tuin die is aangelegd in een voormalige kleiput en die nu duizenden planten van over de hele wereld herbergt.

Als je een gebouw zo wilt ontwerpen dat het mee evolueert met de mens en de natuur, moet je proberen om te anticiperen op hoe de behoeften van de gebruiker kunnen veranderen maar ook hoe het klimaat zal veranderen en hoe het lokale ecosysteem zich zal ontwikkelen.

"Dit was het idee achter de lancering van Glassprof" – benadrukt Emmanuel Gregoire. Glas is de toekomst van de bouw. Niet alleen omdat het milieuvriendelijk is maar ook omdat het licht in ruimten binnenlaat en flora laat groeien. Tegelijkertijd moet de veiligheid van de gebruiker worden gewaarborgd. Vandaar het brandwerende Glassprof EI-glas, dat is ontworpen voor gebruik in ramen, deuren, gevels of scheidingswanden, voegt de expert eraan toe.

Laten we geen grondstoffen verspillen!

Regeneratief ontwerp besteedt veel aandacht aan recyclage en aan de mogelijkheid om materialen te hergebruiken en om afval te minimaliseren. Het vroegere roofzuchtige natuurbeleid van menselijk gebruik van natuurlijke hulpbronnen wordt vervangen door het idee van herstel, bescherming en aanvulling van verloren gegane hulpbronnen.

Daarom zijn de belangrijkste bouwmaterialen in een regeneratief ontwerp die welke gemakkelijk kunnen worden gerecycleerd en die zo gemakkelijk en efficiënt mogelijk weer in circulatie kunnen worden gebracht.

"Aluminium komt naar voren in dit concept, want hoewel er tal van veel natuurlijke bouwmaterialen zijn die na gebruik kunnen worden gerecycleerd, zorgt aluminium ervoor dat deze cyclus oneindig kan worden herhaald. Dit komt omdat het tijdens het verwerken zijn eigenschappen behoudt. Houten kozijnen worden geen kozijnen meer maar aluminium ramen kunnen wel weer aluminium ramen worden" – legt Gregoire uit.

Control the climate, control the costs

Het actief herstellen van beschadigde ecosystemen door samen te werken ten gunste van de natuur en de mens is niet alleen een optie om de negatieve klimaatverandering te beheersen maar biedt indirect ook een antwoord op de stijgende kosten van natuurlijke hulpbronnen, die door uitputting steeds duurder en pijnlijker worden (zowel voor de mens als voor de natuur). Daarom lijk regeneratief ontwerpen het meest complete antwoord op de behoeften in de hedendaagse architectuur.